ქართულ მეტალურგიას ახალი სიცოცხლე ჩაბერა ჭიათურა-ზესტაფონის სამთამადნო კომპლექსმა. ეს კომპლექსი ჩვენთვის, ქართველებისათვის სრულიად უნიკალურია. ეს არის ღმერთისგან ბოძებული ბუნებრივი სიმდიდრე, ეს არის აკაკი წერეთლის, ნიკო ნიკოლაძის და სხვა მოღვაწეთა ფიქრისა და ოცნების საგანი, ეს არის ჭიათურა-ფოთის შარაგზაზე იმერელი გლეხის შავი ქვის ურმით ტრანსპორტირების დროს დაღვრილი ოფლი, და ბოლოს, ჭიათურა-ზესტაფონი არის ქართული ინტელექტუალური პოტენციალის უდიდესი მონაპოვარი, რომელიც დიდი მამულიშვილის გიორგი ნიკოლაძის (1888-1931) სახელს უკავშირდება.

მოგეხსენებათ, რომ ფოლადის წარმოებაში მანგანუმს სრულიად განსაკუთრებული ფუნქცია ენიჭება. იგი როგორც განმჟანგველი და მალეგირებელი ელემენტი ტექნოლოგიური პროცესის აუცილებელი კომპონენტია. მანგანუმის გარეშე კარგი ფოლადი ვერ მოიხარშება. მარტო მეტალურგიის მიზნებიდან გამომდინარე მსოფლიოში მანგანუმზე მოთხოვნილება - შვიდნიშნა ციფრით განისაზღვრება ტონა - წელიწადში. შეგახსენებთ, რომ მანგანუმის სამრეწველო მარაგი მსოფლიოში მხოლოდ რვა ქვეყანას გააჩნია და მათ შორის საქართველოსაც.

გ.ნიკოლაძემ და მისმა მიმდევრებმა 1930 წელს დიდუბის საცდელ ქარხანაში პირველად მიიღეს ფერომანგანუმი ადგილობრივი ნედლეულის - ჭიათურის მადნის, ტყიბულის ნახშირების, ადგილობრივი კირქვის, სუფსისა და ჩათახის რკინისშემცველი მადნების გამოყენებით. ამგვარად, გ. ნიკოლაძემ პირველად ამცნო ქვეყანას ჭიათურის მადნებიდან ელექტროდნობით ფერომანგანუმის მიღების ტექნოლოგია.

ჭიათურა

ამ დიდი მოცულობისა და ურთულესი საკითხების დამუშავებაში გ. ნიკოლაძესთან თანამშრომლობდნენ მისი მოწაფეები და მიმდევრები: ი. ლორთქიფანიძე, ი.ნიჟარაძე, ი.კეკელიძე, ლ.მელაძე, ე.ნადირაძე, გ.შათირიშვილი, შ.ფხაკაძე, ა.ღვამიჩავა, პ.ჯავახაძე, ა.ხვიჩია, ნ.შარაშენიძე და სხვანი, რომლებთან ერთად გ.ნიკოლაძე მეგობრულად ინაწილებდა წარმატებებს მეტალურგიის დარგში. გ.ნიკოლაძის გარდაცვლების შემდეგ სწორედ ამ ადამიანებმა ზიდეს გ.ნიკოლაძის წილი ტვირთი, მათ მიიღეს აქტიური მონაწილეობა საბჭოთა სივრცეში ფერომანგანუმის საწარმოო სიმძლავრეების ამოქმედებაში, ჩანერგეს ფერო- შენადნობთა წარმოების ტექნოლოგიები რუმინეთში, ბულგარეთში და სხვა სოციალისტურ 8 ქვეყნებში და ამგვარად შეიტანეს თავიანთი წვლილი მსოფლიო მეტალურგიული მეცნიერებისა და მრეწველობის აღმავლობაში.

გადახრილ წლებში მრავალი მათგანი მეტალურგიის ინსტიტუტში მოღვაწეობდა და უშურველად უზიარებდა თავის ცოდნა-გამოცდილებას ინსტიტუტის ახალგაზრდობას, ხოლო ირაკლი ლორთქიფანიძე, გ. ნიკოლაძის ბავშვობის მეგობარი, ღვაწლმოსილი ინჟინერმეტალურგი, სტალინური პრემიის ლაურეატი, ჩვენს ინსტიტუტში დირექტორის მოადგილედ მუშაობდა სამეცნიერო დარგში.

ირაკლი ლორთქიფანიძე და გიორგი ნიკოლაძე

1932 წელს მოსკოვში ჩატარდა ფეროშენადნობებისადმი მიძღვნილი პირველი საკავშირო კონფერენცია. ამ მოვლენასთან დაკავშირებით მოსკოვშივე გამოიცა წიგნი: Г.Н.Николадзе, И.Р.Нижарадзе, И.С.Лордкипанидзе – “Результаты опытов по выплавке ферромарганца в электропечи на опытном заводе в Тифлисе”. (Государственное научно-техническое издательство по машиностроению, металлообработке и черной металлургии. ОНТИ. НКТП. СССР. 1932). წიგნში აღწერილ გამოკვლევათა საფუძველზე აიგო და 1933 წელს მწყობრში ჩადგა ზესტაფონის ფერომანგანუმის ქარხანა, რომელიც აკადემიკოს რ.აგლაძის ინიციატივითა და მოწადინებით 1942 წლიდან გ.ნიკოლაძის სახელს ატარებს. აქ ერთი ნიშანდობლივი დეტალია აღსანიშნავი: წიგნის ხელნაწერი დასაბეჭდად მოუმზადებია ინჟინერ ალექსი მიხეილის - ძე სამარინს. ეს აკადემიკოსი სამარინია, რომელიც გასული საუკუნის სამოციან წლებში მსოფლიოში აღიარებულ მეტალურგიული დარგის უდიდეს მეცნიერულ კერას, აკადემიკოს ბაიკოვის სახელობის მეტალურგიის ინსტიტუტს დირექტორობდა და ქართველ მეტალურგებთან ბოლომდე მეგობრობდა.