მეტალურგიის ინსტიტუტი ამ პროფილის ერთადერთი კვლევითი დაწესებულება იყო კავკასიაში. ამან განაპირობა მისი მრავალპროფილიანობა. 1990წ. ინსტიტუტში ფუნქციონირებდა 42 ლაბორატორია, მათ შორის ბათუმის კოროზიის ლაბორატორია გამოსაცდელ სადგურთან ერთად, საცდელი საწარმო უბნები რუსთავის მეტალურგიულ და ზესტაფონის ფეროშენადნობთა ქარხნებში. ინსტიტუტში ირიცხებოდა რვაასამდე თანამშრომელი, რომელთა საქმიანობა მოიცავდა მეტალურგიისა და მასალათმცოდნეობის მსოფლიოში არსებულ ძირითად ტენდენციებს. შესაბამისად მრავალფეროვანი იყო სამეცნიერო თემატიკაც.

• ინსტიტუტი წლების განმავლობაში მუშაობდა შემდეგი სამეცნიერო მიმართულებებით:
• მეტალურგიული ნედლეულის შესწავლა, ათვისება და სადნობად მომზადება;
• მეტალურგიული წარმოების არსებული ტექნოლოგიების დახვეწა, ინტენსიფიკაცია და ახალი პროცესების ძიება;
• ფოლადებისა და შენადნობების ახალი კომპოზიციების შემუშავება, ახალი არაორგანული მასალების მიღების ფიზიკურ-ქიმიური საფუძვლების შესწავლა;
• გამოკვლევები მაღალი სისუფთავის ნივთიერებებისა და ნახევარგამტარების ქიმიასა და ტექნოლოგიაში, კოროზიასა და ლითონთა დაცვაში, მეტალურგიული პროცესების ფიზიკურ ქიმიაში, ფერადი, კეთილშობილი და იშვიათი ლითონების მეტალურგიაში, ფხვნილთა მეტალურგიაში, თვითგავრცელებად მაღალტემპერატურულ სინთეზში;
• გამოკვლევები საქართველოს მეტალურგიის ისტორიაში.

42 ლაბორატორიიდან 22 გაერთიანებული იყო ხუთ განყოფილებაში:

• ფოლადები და ფეროშენადნობები;  მასალათმცოდნეობის პრობლემები;
• ლითონების წნევით დამუშავება;  ჩამოსხმისა და შედუღების პროცესები;
• შავი და ფერადი ლითონების წარმოების ფიზიკურ-ქიმიური საფუძვლები.

16 ლაბორატორია გაერთიანებული იყო 4 მეცნიერულ ცენტრში:

• ფხვნილთა მეტალურგია, კომპოზიციური მასალები და ფხვნილოვანი დანაფარები;
• ქიმიური მეტალიზაცია;
• თვითგავრცელებადი მაღალტემპერატურული სინთეზი;
• ქუთაისის კომპლექსური სამეცნიერო ცენტრი.

ხოლო ოთხი დამოუკიდებელი ლაბორატორია:

• საპატენტო-სალიცენზიო და ტექნიკური ინფორმაციის,
• მეცნიერულ-ტექნიკური პროგნოზირებისა და ტექნიკურ-ეკონომიური გამოკვლევების,
• კვლევის ფიზიკურ-ქიმიური მეთოდების,
• მასალების ქიმიური შედგენილობის კვლევის

 

საერთო-საინსტიტუტო დანიშნულებისა იყო. საერთო დანიშნულების იყო აგრეთვე მექანიკური სახელოსნოები, სადნობი საამქრო, სამინამბერო, მექანიკური გამოცდების უბანი, მთავარი ენერგეტიკოსის სამსახური.

1945-1990 წწ. პერიოდში განსაკუთრებული შედეგებია მიღებული ქვემოთ მოყვანილ სამეცნიერო მიმართულებებით:

 

სახელმწიფო სტანდარტები

ინსტიტუტის პირომეტალურგიის ლაბორატორიაში, მისი ხელმძღვანელის პროფესორ მ.კეკელიძის თაოსნობით, გასული საუკუნის 50-იან წლებში დაიწყო ჭიათურის მანგანუმის მადნებისა და კონცენტრატების ლაბორატორიული კვლევები, რაც საფუძველად დაედო ჭიათურის მანგანუმის მადნების სამრეწველო კლასიფიკაციას. მაშინდელი სსრკ მინისტრთა საბჭოსთან არსებულმა საკსტანდარტმა და შავი მეტალურგიის სამინისტრომ ლაბორატორიას დაავალა სახელმწიფო სტანდარტების შედგენა და ხარისხის კონტროლი მანგანუმიან ფეროშენადნობებზე. მრავალწლიანი თეორიული და ექსპერიმენტული კვლევების, სსრკ და საზღვარგარეთის ქვეყნებში შესრულებული სამუშაოებისა და სხვადასხვა ქვეყნების ნაციონალური სტანდარტების ანალიზის საფუძველზე, ჭიათურის მანგანუმის ნედლეულის ბაზის მდგომარეობის გათვალისწინებით, სამოცდაათიან წლებში შეიქმნა სტანდარტები: ფერომანგანუმი _ მარკები და ტექნიკური პირობები (ГОСТ 4755-7 და ГОСТ 4755-80) და სილიკომანგანუმი _ მარკები და ტექნიკური პირობები (ГОСТ 4756 და ГОСТ 4756-80). მოგვიანებით დამუშავდა სტანდარტები ლითონურ მანგანუმზე (ГОСТ 6008-75), ფერომანგანუმისა და სილიკომანგანუმის ხარისხის კონტროლზე (შესაბამისად ГОСТ 20517-75 და ГОСТ 20518- 75), მათი გრანულომეტრული შედგენილობის განსაზღვრის მეთოდზე (ГОСТ 22310-77). სტანდარტების ჩანერგვამ საბჭოთა კავშირს მილიონობით მანეთის ეკონომია მოუტანა.

 

პროფესორი მიხეილ კეკელიძე	ფერდინანდ თავაძე, გივი მიქელაძე და მიხეილ კეკელიძე ლითონისა და სამთო საქმის ინსტიტუტის სამი საყრდენი (1955)

 

დახურული მადანაღმდგენი ღუმელი

ფეროშენადნობთა წარმოების საწყის ეტაპზე ყველგან და ჩვენშიაც მადნიდან ფეროშენადნობის მისაღებად ღია მადანაღმდგენ ელექტროღუმელებს იყენებდნენ. ასეთ ღუმელებში დნობის პროცესი დიდი თბური დანაკარგებით მიმდინარეობს და მომსახურე პერსონალისათვისაც მეტად საზიანოა. გარდა ამისა კაზმის მნიშვნელოვანი ნაწილი კვამლისა და მასში შეტივნარებული ძვირფასი კომპონენტების სახით გარემოში გაიბნევა, დიდ ზიანს აყენებს გარემოს და ეკონომიურადაც გაუმართლებელია. მაშინ ცნება ეკოლოგია ჯერ არ იყო ხმარებაში, მაგრამ ყველა გრძნობდა, რომ დნობის ამგვარი პროცესი მომაკვდინებლად მოქმედებს ბუნებაზე. ღია ღუმელებისათვის მახასიათებელი ასეთი უარყოფითი მოვლენების თავიდან ასაცილებლად ოცდაათიან წლებში ევროპაში დაიწყეს დახურული ღუმელების კონსტრუირება. მაგრამ, ამ მიმართულებით ჩატარებული პირველივე ცდები წარუმატებელი აღმოჩნდა - ღუმელის აფეთქებითა და მსხვერპლით დამთავრდა. ამ გარემოებამ დიდი ხნით დაამუხრუჭა ამ უმნიშვნელოვანესი პრობლემის მოგვარება.

 

ელექტროთერმიის ლაბორატორიის ხელმძღვანელი გივი მიქელაძე (მარცხნიდან მეორე) და მისი პირველი მიმდევრები: შოთა ბეზარაშვილი, გურამ გველესიანი, ნიაზ ხოფერია და გივი ზვიადაძე

 

1955 წ. ცნობილი მეცნიერისა და გამოჩენილი ინჟინრის გივი მიქელაძის თაოსნობით საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის მეტალურგიის ინსტიტუტში, სადაც იგი ელექტროთერმიის ლაბორატორიას ხელმძღვანელობდა, დაგეგმარდა და აშენდა საბჭოთა სივრცეში პირველი 250კვა სიმძლავრის დახურული მადანაღმდგენი ღუმელი. მიღებული შედეგების საფუძველზე ზესტაფონის ფეროშენადნობების ქარხანაში გამოიცადა 1800 კვა, ხოლო 1959 წელს დაინერგა 2500კვა სიმძლავრის დახურული ღუმელი. ღუმელის ჩანერგვით მიღებულმა წლიურმა ეკონომიკურმა ეფექტმა ყოველგვარ მოლოდინს გადააჭარბა. ამგვარად გ.მიქელაძე ითვლება სსრკ-ში დახურული ღუმელების შექმნის პიონერად. მისი ხელმძღვანელობით დადგინდა ფერომანგანუმის, სილიკომანგანუმის, ფეროსილიციუმის, ფეროტიტანის მიღების ოპტიმალური პარამეტრები. აღსანიშნავია, რომ მსოფლიო პრაქტიკაში ფეროქრომი და სილიკომანგანუმი პირველად ქართველმა სპეციალისტებმა მიიღეს.

 

1958 წელს ზესტაფონში ჩატარებული მანგანუმის წარმოებისადმი მიძღვნილი საკავშირო თათბირის მონაწილეები

 

1965 წელს სსრკ მინისტრთა საბჭოს გადაწყვეტილებით ელექტროთერმიის ლაბორატორიას გ.მიქელაძის მეთაურობით დაევალა მთელ საბჭოთა კავშირში დახურულ ღუმელებთან დაკავშირებული სამეცნიერო-საპროექტო სამუშაოების კოორდინირება და ქარხნებში დახურული ღუმელების ჩანერგვის ზედამხედველობა, ხოლო ინსტიტუტი დაინიშნა ამ დარგში მოთავე ორგანიზაციად.

 

მეტალურგიის ინსტიტუტში დამუშავებული პარამეტრების მიხედვით ინდოეთის შეკვეთით ნოვოსიბირსკის ღუმელმშენებელ ქარხანაში, დაამზადეს ორი გიგანტური, 16500კვა სიმძლავრის დახურული ღუმელი. ინდოეთის მხარესთან მოლაპარაკებების, ნოვოსიბირსკში ღუმელის კვანძების დამზადებისა და ინდოეთში მის ათვისებასა და წარმოებაში ჩანერგვის პროცესში მუდმივად მონაწილეობდნენ ინსტიტუტის ექსპერტები.

 

1978 წ. ლიცენზია მეტალურგიის ინსტიტუტში შექმნილ ახალი ტიპის დახურულ ღუმელზე და ღუმელის სამრეწველო პროექტი, პირველად საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის პრაქტიკაში, გაიყიდა უნგრეთში. 1984წ. პლოვდივის XV საერთაშორისო გამოფენაზე ამ ღუმელმა დიდი ოქროს მედალი დაიმსახურა.

 

გ.მიქელაძის მოწაფეების გ.დგებუაძისა და ლ.შამუგიას წარმატებები ფეროსილიკოალუმინის მიღების სფეროში 1994წ საქართველოს სახელმწიფო პრემიით აღინიშნა.

 

 

უამონაგო წყალგამაციებელი გარსაცმით აღჭურვილი დახურული ღუმელის მაკეტი, რომელიც პლოვდივის XV საერთაშორისო გამოფენაზე იყო წარდგენილი. ამ ღუმელმა დიდი ოქროს მედალი დაიმსახურა

 

როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ მანგანუმის თემა მეტად აქტუალური გახდა გასული საუკუნის 30-იანი წლებიდან. ამის დასტურია ის მრავალი შემოქმედებითი შეხვედრა, საკავშირო, თუ რესპუბლიკური კონფერენციებისა და სემინარების სახით, რომელთაც სათავე 1932 წელს მოსკოვში გამართული საკავშირო კონფერენციაზე დაედო, ხოლო შემდეგში ხშირად ზესტაფონიც მასპინძლობდა.

 

სპეციალური ფოლადები და შენადნობები

აკად. ფ.თავაძის ინიციატივით ინსტიტუტის დაარსებისთანავე დაიწყო კვლევები მასალათმცოდნეობის სფეროში. მათგან უმნიშვნელოვანესია: მრავალკომპონენტიანი აუსტენიტური კლასის ფოლადები, ლითონების კოროზია, სამსხმელო წარმოება, ძაფისებრი კრისტალები, ბორი და ნახევარ გამტარები, ლითონური ნადნობები, თვითგავრცელებადი მაღალტემპერატურული სინთეზი, არქეოლოგიური ლითონის შესწავლა. ხაზგასმითაა აღსანიშნავი, რომ კვლევის ამ მიმართულებათა მნიშვნელოვანმა ნაწილმა გაუძლო ჩვენი დროის მკაცრ მოთხოვნებს და დღესაც წარმატებით განაგრძობს განვითარებას ფერდინანდ თავაძის მიერ მიცემული იმპულსით.

 

ლითონმცოდნეების პირველი ჯგუფი

 

ფერდინანდ თავაძის სამეცნიერო სკოლის მნიშვნელოვანი მიმართულებებია:

• შენადნობების თეორია: ფაზური გარდაქმნები, რელაქსაციური მოვლენები, მრავალკომპონენტიანი სისტემების მდგომარეობის დიაგრამები, ლეგირების საფუძვლების კვლევა, ძაფისებრი კრისტალები, ლითონური ნადნობები (დ.ებანოიძე, ნ.ზოიძე, ვ.ფირცხალაიშვილი, ნ.ლუარსაბიშვილი, გ.სურმავა, ჯ.ხანთაძე);
• ფოლადები და შენადნობები, სპეციალური მასალები, ლითონთა კოროზია და კოროზიისაგან დაცვა (ს.მანჯგალაძე, თ.ლაშხი, ლ.თავაძე), კრიოგენული ფოლადები (გ.გრიქუროვი), ცეცხლგამძლე და მხურვალმედეგი შენადნობები (ო.მიქაძე), კომპოზიციური მასალები (ა.მიქელაძე), ბორი და მისი შენადნობები (გ.ცაგარეიშვილი), თვითგავრცელებადი მაღალტემპერატურული სინთეზი (გ.თავაძე, გ.ონიაშვილი);
• სამსხმელო წარმოება: სადნობი აგრეგატების ინტენსიფიკაცია, ზუსტი და მხატვრული ჩამოსხმის ტექნოლოგია, მოდიფიცირება, უწყვეტი ჩამოსხმა (მ.ლანჩავა, ა.ბაკურაძე, შ.მიროტაძე, შ.რამიშვილი);
• მეტალურგიის ისტორია: არქეოლოგიური ლითონის კონსერვაცია-რესტავრაცია, არქეოლოგიური ლითონის საგნების დამზადების ტექნოლოგია, არქეოლოგიურ ფასეულობათა დათარიღება (თ.საყვარელიძე).

ფ. თავაძის მიერ შენადნობების თეორიაში განვითარებული მოსაზრებები ფართო გამოყენებას პოულობს ახალი კოროზია- და ცვეთამედეგი, მხურვალმტკიცე, კრიოგენულ ტემპერატურაზე მომუშავე ფოლადებისა და სპეციალური დანიშნულების მასალების შექმნაში. ფ.თავაძემ განსაზღვრა რკინა-ქრომ-მანგანუმ-აზოტის და რკინა-ქრომ-მანგანუმ-ნიკელ-აზოტის მდგომარეობის დიაგრამებზე პრიორიტეტული უბნები და მათი კვლევის საფუძველზე შეიმუშავა ახალი უჟანგავი, არამაგნიტური, მაღალი სიმტკიცის შენადნობთა მთელი კლასი (ЧС36, ЧС46, ЧС52, ЧС37, ДИ-13, ЭП667, ЭП667У), რომლებმაც ფართო გამოყენება ჰპოვა ქიმიურ, ნავთობქიმიურ, აზოტის მრეწველობაში, თერმოელექტრული დანადგარების დასამზადებლად, კრიოგენულ ტექნიკაში და სხვა.

 

 

ფ.თავაძის ხელმძღვანელობით დაწერილი მონოგრაფიები

 

ახალი ფოლადებისგან დამზადებულმა ცალკეულმა კვანძებმა, აპარატებმა და კომუნიკაციებმა წლების მანძილზე საწარმოო გამოცდა გაიარა რუსთავის საწარმოო გაერთიანება “აზოტის”, თბილისის ქიმიურ-ფარმაცევტულ, კიროვობადის ალუმინის, ბაქოს ნავთობგადამამუშავებელ და ურალის ქიმიურ ქარხნებში, არმიანსკისა და როვნოს ქიმიურ კომბინატებში. ფოლადები 12Х3СМФЮТ და 12Х4СМФЮТ, რომლებიც მაღალი მდგრადობით ხასიათდებიან კოროზიული დასკდომის მიმართ ნოტიო გოგირდწყალბადში, დანერგილია ნავთობმომპოვებელ და ნავთობგადამამუშავებელ მრეწველობაში.

 

ა	ბ	გ

ა) ЭП 667 მარკის ქრომნიკელიანი მჟავამედეგი ფოლადისაგან დამზადებული ჰიდროქსილამინოსულფატის რეზერვუარი;

ბ) ЭП 667 მარკის ქრომნიკელიანი მჟავამედეგი ფოლადისაგან დამზადებული ჰიდროლიზიორები რუსთავის საწარმოო გაერთიანება „აზოტის“ კაპროლაქტამის წარმოებაში;

გ) ინსტიტუტში შემუშავებული კოროზიამედეგი ფოლადის - 08X25Г15С 7 მ³ მოცულობის ამაორთქლებელი ქვაბი, რომელიც დამონტაჟდა გოგირდოვანი ნატრიუმის წარმოებისათვის ქ. პერვოურალსკის ქრომპიკის ქარხანაში;

 

თხევადი ფოლადის ღუმელგარეშე დამუშავება

გასული საუკუნის ოთხმოციან წლებში მეტალურგიის ინსტიტუტში დამუშავდა ციცხვის შიბერული საკეტის ჩამოსასხმელი ღარიდან თხევადი ფოლადის ინერტული აირებით, წიდაწარმომქმნელი ნარევებითა და ფხვნილოვანი მასალებით შებერვის ე.წ. ინჟექციური მეთოდი.

თეორიული გამოკვლევებისა და რუსთავის მეტალურგიული ქარხნის მარტენის საამქროში არსებული ციცხვების შიბერის კონსტრუქციაში სათანადო ცვლილებების შეტანის შემდეგ, 1983წ. ოქტომბერში ჩატარდა პირველი საქარხნო-სამრეწველო გამოცდა. შედეგებმა ყოველგვარ მოლოდინს გადააჭარბა: იძულებითმა ცირკულაციამ ხელი შეუწყო ციცხვის მთელ მოცულობაში ტემპერატურისა და ლითონის ქიმიური შედგენილობის გათანაბრებას, მავნე მინარევების შემცირებას, განჟანგვის პროდუქტების აწიდვას და შედეგად ფოლადის სხმულის ხარისხის მნიშვნელოვან გაუმჯობესებას. ტექნოლოგია გამოირჩევა სიმარტივით, უნივერსალობით და ეფექტურობით. არსებითია ისიც, რომ მეთოდი საშუალებას იძლევა სასურველ ზღვრებში შევცვალოთ ფოლადის შედგენილობა ფხვნილოვანი რეაგენტების შებერვით.

 

ციცხვში ლითონის გაქრევის ინჟექციური მეთოდი

 

საბჭოთა კავშირის შავი მეტალურგიის მინისტრის 16.08.87 წელს გამოცემული # 172 ბრძანებით ზემოაღნიშნული ტექნოლოგია დაინერგა ყოფილი საბჭოთა კავშირის მეტალურგიულ საწარმოებში მნიშვნელოვანი ეკონომიური ეფექტით.

 

1987 წელს დასავლეთ გერმანულმა ფირმამ “კრუპ პოლიზიუსმა”, შეიძინა ლიცენზია აღნიშნულ ტექნოლოგიურ მეთოდზე. 150 000 ამერიკული დოლარი, როგორც ინსტიტუტის წილობრივი პროცენტი, 1988 წელს ჩაირიცხა საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის ანგარიშზე.

 

თხევადი ფოლადის ღუმელგარე დამუშავების ტექნოლოგიური სქემა

 

1992 წელს ავტორთა კოლექტივს - ა.ბაკურაძე, ა.გაბისიანი, მ.ლანჩავა (მეტალურგიის ინსტიტუტი), ვ.მოსიაშვილი, მ.მუმლაძე, გ.ქაშაკაშვილი, თ.შათირიშვილი (რუსთავის მეტალურგიული ქარხანა), მიენიჭა საქართველოს სახელმწიფო პრემია მეცნიერებისა და ტექნიკის დარგში.

 

ანზორ გაბისიანი, გივი დგებუაძე და მანუჩარ ლანჩავა პროექტზე მუშაობისას

 

ბორის პრობლემა

ყოფილ საბჭოთა კავშირში პირველად საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის მეტალურგიის ინსტიტუტში დამუშავდა ბორის ვერტიკალური ზონური დნობით გასუფთავების ტექნოლოგია და შესაძლებელი გახდა β-რომბოედრული ბორისა და მისი სტაბილური იზოტოპების ¹⁰B და ¹¹B მონოკრისტალურ მდგომარეობაში მიღება.

 

მიღებული პროდუქტებისა და მათი თვისებების კვლევის შედეგებმა ინსტიტუტს საერთა- შორისო აღიარება მოუტანა. იგი იმთავითვე მოექცა ბორის, ბორიდების და მონათესავე მასალების საერთაშორისო მუდმივმოქმედი სამეცნიერო კომიტეტის ყურადღების ცენტრში. კომიტეტის წევრებად არჩეულები იყვნენ ფ.თავაძე და გ.ცაგარეიშვილი. კომიტეტი 1959 წლიდან რეგულარულად, სამ წელიწადში ერთხელ, ატარებს საერთაშორისო სიმპოზიუმებს, რომლთა გეოგრაფიამ მთელი მსოფლიო დაფარა, ხოლო 1974 და 1984 წლებში თბილისშიც ჩატარდა. ინსტიტუტი დღესაც აქტიურად თანამშრომლობს კომიტეტთან და სისტემატურად მონაწილეობს მისი ეგიდით მოწყობილ საერთაშორისო სიმპოზიუმებში.

 

კვლევის შედეგები გამოქვეყნებულია ყოფილ საბჭოთა კავშირის და ასევე საზღვარგარეთის რეიტინგულ სამეცნიერო ჟურნალებში, 4 მონოგრაფიასა და 3 შეკვეთილ სტატიაში.

 

 

ელექტრონულ-სხიური ბომბარდირებით ვერტიკალური ზონური დნობის დანადგარი

 

საქართველოში ბორის კვლევის მიმართულებით შესრულებული სამუშაოების უდავო აღიარებად ითვლება პროფ. გ.ცაგარეიშვილისათვის 1980 წელს საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის გიორგი ნიკოლაძის სახელობის პრემიის მინიჭება სამუშაოთა ციკლისათვის “მაღალი სისუფთავის კრისტალური ბორის მიღება, მისი სტრუქტურისა და თვისებების გამოკვლევა”.

 

ცალკე თემაა თხიერი მდგომარეობიდან ზესწრაფი გაციების პირობებში (≈10⁶ გრად/წმ) ბორისა და გარდამავალ ლითონებთან მისი შენადნობების თხელი ფირების სახით მიღება და მათი კვლევა. ინსტიტუტში დამუშავებული რადიაციამედეგი ბორის კონტეინერების წარმოების ტექნოლოგია მასშტაბურად ჩაინერგა ხარკოვის ფიზიკო-ტექნიკურ ინსტიტუტში.

 

 

გამდნარი ლითონების ზესწრაფი სიჩქარეებით წრთობის დანადგარი

 

ამჟამად ინსტიტუტი წარმატებით აგრძელებს ბორის და მის ფუძეზე შექმნილი ნაერთების, კომპოზიციური და ლითონკერამიკული მასალების მიღებისა და თვისებათა კვლევის სამუშაოებს.

 

ნახევარგამტარული მასალების მიღება

1958 წელს ინსტიტუტის დირექტორის, აკად. ფერდინანდ თავაძის ინიციატივით ნახევარგამტარული მასალების მაშინ უკვე აღიარებულმა სპეციალისტმა მარიამ კეკუამ, ჩამოაყალიბა ნახევარგამტარული მასალების ლაბორატორია და დაიწყო გამოკვლევები ნახევარგამტარული მასალების მეტალურგიის სფეროში. განსაკუთრებით ნაყოფიერი აღმოჩნდა გამოკვლევები გერმანიუმისა და სილიციუმის მყარი ხსნარების მიღების მიმართულებით, რაც აისახა სპეციალურად ამ საკითხისადმი მიძღვნილ მონოგრაფიაში (М.Г.Кекуа, Э.В.Хуцишвили. Твердые растворы полупроводниковой системы германий-кремний. Изд-во «Мецниереба», Тбилиси, 1985). ეს მიმართულება ამჟამად კიდევ უფრო აქტუალური გახდა პროფ. ნოდარ კეკელიძის მიერ შემოთავაზებული ე.წ. “მზიური სილიციუმის” მიღების პრობლემასთან დაკავშირებით.

 

 

ნახევარგამტარების ლაბორატორია: პირველ რიგში მარცხნიდან ლერი გაბრიჭიძე, ნანა ქობულაშვილი, ელზა ხუციშვილი, მარიამ კეკუა, ფიოდორ კოტოვი, მარინე ნემსაძე-ფაღავა, მარინე ამაშუკელი; მეორე რიგში: სვეტა ბაღჩიევა, ნატო ბიგვავა, ქეთინო კეკუა-ბერძენიშვილი, ჯენერი არქანია, ნათელა გამყრელიძე, ლალი ჩარგეიშვილი

 

თვითგავრცელებადი მაღალტემპერატურული სინთეზი (თმს)

გასული საუკუნის 70-იან წლებში აკადემიკოს ფ. თავაძის ინიციატივით საქართველოში დაიწყო გამოკვლევები თმს მიმართულებით. ფ. თავძეს განსაკუთრებით აინტერესდებდა ამ ტექნოლოგიით ახალი არაორგანული ნაერთების მიღება.

 

 

საქართველოში მაღალტემპერატურული თვითგავრცელებადი სინთეზის ტრუბადურები: გ.თავაძე, გ.ონიაშვილი, ფ.თავაძე, ვ.ლებედევი, გ.ცაგარეიშვილი

 

ინსტიტუტში შემუშავებულია ძნელდნობადი მასალების მიღების თმს ტექნოლოგიები. აღსანიშნავია კომპოზიციური, კერამიკული და მეტალოკერამიკული მასალების თმს ტექნოლოგიით მიღების ახალი მიმართულება.

 

მეტალურგიული პროცესების ფიზიკურ-ქიმიური საფუძვლები

მნიშვნელოვანი წარმატებებით აღინიშნა ფუნდამენტალური კვლევებიც. მათგან უმნიშვნელოვანესია მეტალურგიული პროცესების ფიზიკურ ქიმიაში მიღებული შედეგები (გ.გველესიანი, ი.ბარათაშვილი, დ.ცაგარეიშვილი, ა.ნადირაძე, ჯ.ბაღდავაძე). ამ კვლევათა შედეგები ასახულია პერიოდულ გამოცემებში და მონოგრაფიებში. ეს ნაშრომები სხვადასხვა დროს აღინიშნა გიორგი ნიკოლაძის, პეტრე მელიქიშვილისა და საქართველოს სახელმწიფო პრემიებით.

 

 

მეტალურგიული პროცესების ლაბორატორია: თ. აბაშიძე, ზ.წიქარიძე, ი.ომიაძე, ი.ბარათაშვილი, დ.ცაგარეიშვილი, ნ.მგალობლიშვილი, გ.გველესიანი, ა.ნადირაძე, თ.კაპანაძე, ჯ.ბაღდავაძე, ა.კანდელაკი, ი.მახარაძე

 

 

მეტალურგიული პროცესების ფიზიკურ-ქიმიური მიმართულებით გამოცემული მონოგრაფიები

 

* * *

აქვე უნდა მოვიხსენიოთ მეტად მრავალმხრივი პიროვნების ვახტანგ მჭედლიშვილის ნამოღვაწარიც. მან თარგმნა მეტალურგებისათვის მეტად საჭირო წიგნები: ინგლისურიდან - ლითონების ფიზიკური ქიმია (Л.С.Даркен, Р.В.Гурри. Физическая химия металлов. Изд-во черной и цветной металлургии. Москва, 1960), ხოლო გერმანულიდან კრებული - (Кальций, магний, бор). ბატონი ვახტანგი მჭიდროდ თანამშრობლობდა რეფერატულ ჟურნალებთან და ხელმისაწვდომს ხდიდა გერმენულ და ინგლისურენოვან მეცნიერულ სტატიებს რუსულენოვანი მკითხველისათვის. მასვე ეკუთვნის კაპიტალური გამოკვლევა: Термодинамика и кинетика раскисления стали. Изд-во «Металлургия», Москва, 1978.

 

ზემოთ მოყვანილი მასალა შეიძლება გავამდიდროთ სხვა მაგალითებითაც:

• წლების განმავლობაში ინსტიტუტი თაოსნობდა საბჭოთა მეტალურგიულ საწარმოებ- ში ბანდაჟირებული საჩამოსხმო ბოყვების დანერგვას;
• ინსტიტუტის ხელმძღვალელობით მოხდა საჩამოსხმო ქარხნებში ბოვების გაზიფიცირება, რასაც ინსტიტუტში დამუშავებული კონსტრუქცია დაედო საფუძვლად და ა.შ.

ამდენად დარწმუნებით შეიძლება ითქვას, რომ საბჭოთა სივრცეში ინსტიტუტი მოთავე ორგანიზაციად ითვლებოდა მრავალი მეცნიერულ-ტექნიკური პრობლემის გადაჭრის დროს. ამიტომ შემთხვევითი არ იყო, რომ 1986 წელს ინსტიტუტის საქმიანობამ უმაღლესი შეფასება დაიმსახურა და საბჭოთა კავშირის მეცნიერებათა აკადემიის გარდამავალი დროშა მიიღო, ხოლო ეს აქტი პირადად სსრკ მეცნიერებათა აკადემიის მაშინდელმა პრეზიდენტმა აკადემიკოსმა ანატოლი ალექსანდროვმა მიულოცა ინსტიტუტს. აქ მოყვანილ სურათზე სწორედ ეს პერიპეტიებია ასახული.

 

1986 წელს სსრკ მეცნიერებათა აკადემიის პრეზიდენტმა აკადემიკოსმა ანატოლი ალექსანდროვმა პირადად მიულოცა ინსტიტუტს გარდამავალი დროშის მიღება

 

1945 წლიდან დღემდე ინსტიტუტს ხელმძღვანელობდნენ:

1945-1951 წწ. - საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის აკადემიკოსი რაფიელ აგლაძე,

1951-1989 წწ. - საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის აკადემიკოსი ფერდინანდ თავაძე,

1989-1991 წწ. - ტექნიკის მეცნიერებათა დოქტორი თენგიზ სიგუა,

1991-2006 წწ. - საქართველოს მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის წევრ-კორესპონდენტი ილია ბარათაშვილი,

2006 წ. - დღემდე - საქართველოს მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის აკადემიკოსი, ტ. მ. დ., პროფესორი გიორგი თავაძე.